Заман башҡа – заң башҡа. Хәҙерге халыҡ иҫәбен алыуҙарҙың үҙенсәлеге – сараның һанлы форматҡа күсә барыуында. Ҡағыҙ бланктар урынына электрон планшеттар йәки махсус смартфон ҡушымталары ярҙамға килә. Мәҫәлән, Бойондороҡһоҙ Дәүләттәр Берләшмәһе биләмәһендә электрон иҫәп алыуҙы беренсе булып былтыр Беларусь үткәрҙе, быйыл был эшкә Рәсәй, Әрмәнстан, Ҡаҙағстан, шулай уҡ Украина ҡушыласаҡ тип көтөлә.
14 ғинуарҙа илебеҙҙә быйылғы сараның талисманына конкурс иғлан ителде. Эштәр 10 февралгә тиклем ҡабул ителәсәк. Унда ҡатнашыр өсөн иң тәүҙә Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуҙың рәсми сайтында (
https://www.strana2020.ru/) теркәлергә кәрәк.
Тарихта халыҡ иҫәбен алыуҙың әһәмиәте сикһеҙ. Төрлө белгестәр, айырым кешеләр ҙә әле һаман элекке шундай сараларҙа тупланып, архивта һаҡланған мәғлүмәттәрҙе ҡуллана. Ғалимдар теге йәки был дәүер ваҡиғаларын өйрәнһә, граждандар үҙенең тамырҙарын асыҡлай. Шәжәрәңде барлау, ата-бабаларыңдың кем булғанын белергә ынтылыу айырыуса беҙҙең башҡорт халҡына хас. Ошоно күҙ уңында тотоп, былтыр көҙ көнө Милли музейҙа булдырылған Тыуған яҡты өйрәнеүселәр йәмғиәте тарафынан республикала уникаль эш тормошҡа ашырыла башланы.
“Башархив” (башархив.рф) проекты тарихта тәүге тапҡыр Башҡортостан халҡына бер быуат элекке – 1917 йылғы Ауыл хужалығы иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә юл аса. Интернетта һанлаштырылған 5740 ҡиммәтле документты һәр кем ҡарай ала. Хәҙер быны башҡарыр өсөн архивҡа барырға кәрәкмәй, ә компьютер йә башҡа гаджет аша юғарылағы порталға инергә генә кәрәк.
Ә йөҙ йыл әүәл булған был иҫәп алыуҙағы һәр крәҫтиән ғаиләһенә (ихатаһына) тултырылған бындай карточкалар Рәсәй Федерацияһының биш төбәгендә генә һаҡланып ҡалған! Уларҙа хужалыҡ һаны; ғаилә хәле; милләте; мал төрө һәм һаны; культуралар төрө буйынса сәсеүлектәр, көтөүлектәр һәм дөйөм ер майҙаны; ер биләү, ерҙән файҙаланыу һәм ерҙе ҡуртымға биреү майҙандары күләме; ауыл хужалығы ҡорамалдарының, сәнәғәт, сауҙа биналарының булыуы-булмауы теркәлгән.
Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, республикабыҙҙың Милли архивында 1917 йылғы Ауыл хужалығы иҫәбен алыу мәғлүмәттәре Өфө губернаһының биш – Бәләбәй, Бөрө, Златоуст, Стәрлетамаҡ, Өфө өйәҙҙәре буйынса ғына һаҡланып ҡалған. Башҡортостандың көньяҡ һәм көньяҡ-көнсығышы буйынса документтар архивта юҡ, сөнки был биләмәләр (хәҙерге Әбйәлил, Баймаҡ, Белорет, Бөрйән, Ейәнсура, Йылайыр, Күгәрсен, Көйөргәҙе, Учалы, Хәйбулла райондары) Ырымбур губернаһына ҡараған. Өфө ҡалаһында иҫәп алыу уҙғарылмаған, ҡалалар буйынса 1923 йылғы архив мәғлүмәттәре бар, әммә улар әле һанлаштырылмаған. Йәмғеһе 19 муниципаль берәмек буйынса белешмәләр юҡ. Ә ҡалған 44 район халҡы “Башархив” порталына инеп, үҙе тураһында мәғлүмәт эҙләй ала.
Әгәр ҙә 1917 йылдарҙағы нәҫел-нәсәбегеҙ хаҡында бер нәмә лә таба алмаһағыҙ, республиканың Милли архивында XVII, XVIII, XIX быуаттарға ҡараған бик күп документ һаҡлана. Тимәк, һәр кем туғанлыҡ тамырҙарын барлап, шәжәрәһен төҙөй ала.